بعد از حمله مغول واحد پول در ایران تومان شد که بوسیله مغولها رایج گردید. درضمن این کلمه به کسی که دارای ده هزار دینار طلا بود نیز اطلاق می شد. بدین صورت که تومان الدوله و . .. نامیده می شد.
بطوریکه گفته می شود خراجی را که مردم گیلان به خزانه حکمرانان مرکزی مغولی می دادند و دو تومان بوده است که برابر
بیست هزار سکه دینار طلا بود. بعدها در زمان صفویه تا اوایل سلطنت رضاشاه پهلوی یک تومان برابر ده هزار دینار بود.
کلمه تومان فقط برای محاسبات دولتی مصرف می شد ولی شهرهای بزرگ پول دیوانی و بنام پول زنده نامیده می شد که روی آن محاسبات انجام می گرفت. اگرچه تومان ده هزار دینار بود ولی به ارزش های مختلفی از 142 شاهی تا 500 شاهی زنده بجای 200 شاهی بود.
دینار :
کلمه ای است رومی ( اصل آن Dinarius) که در قرن اول هجری توسط اعراب در ایران رایج مصطلح شد. در زمان فتحعلی شاه قاجار سکه های طلای 24 و 18 نخود را دینار اشرفی می نامیدند. در اوایل سلطنت شاه اسماعیل اول واحد وزن یک تومان نقره 400 مثقال وزن داشت و در مدت 367 سال این واحد وزن خود را به تدریج ازدست داد و تا اینکه به یک چهلم وزن سابق یعنی 10 مثقال گردید. این وزن از زمان ناصرالدین شاه قاجار تا سال 1311 شمسی ادامه داشت.
ریال :
کلمه ای است اسپانیایی که توسط اسپانیایی ها در ایران رواج یافت. واحد پول اسپانیا نیز ریال بوده است. در زمان فتحعلی شاه قاجار این واحد پولی برابر واحد پولی اسپانیا در ایران مرسوم گردید که معادل 25 شاهی یا 1250 دینار شد.
اشرفی:
کلمه ایست که بوسیله آل اشرف صیفدین بارس بای در مصر رواج یافت و در سال های 809 تا 825 هجری قمری این کلمه در ایران نیز مصطلح شد ولی بعدها بطور کلی تنها اشرفی را به نام سکه طلائی که یک تومان باشد می شناختند.
سکه طلا یا نقره عباسی برای اولین بار در ایران در زمان شاه عباس اول به نام عباسی به ضرب رسیده که برابر 4 شاهی بود و تا سالیان دراز نیز به همین اسم ضرب می شد. در اواخر سلسله صفویه ضرب سکه های طلای عباسی منسوخ شد. ولی ضرب عباسی نقره تا زمان فتحعلی شاه قاجار ادامه یافت.
سکه های نقره:
سکه های نقره بنام هزار یا (هزار دیناری) عباسی (200 دیناری) یا چهارشاهی 2شاهی (100 دیناری) یا نیم عباسی یا صد دیناری یا صناری معروف بود. در زمان محمدشاه خدابنده نیز به نام خدابنده یا محمدی نامیده می شد و تا زمان فتحعلی شاه با این اسم باقی بود. سکه های شاهی (50 دیناری) و سکه های بیستی،20 دیناری . . .
