ایران, مقاله ها

روش ضرب سکه در ایران باستان

در ایران که یکی از پیشتازان صنعت سکه زنی در جهان به شمار می رود، از قرن ششم پیش از میلاد تا نیمه ی قرن نوزدهم میلادی – اواخر قرن سیزدهم هجری – به مدتی بیش از ۲۴۰۰ سال، تقریبا پیشرفت قابل ذکری در کار ضرب مسکوکات پدید نیامد و ضرب سکه های چکشی – به ندرت قالبی- با ابتدایی ترین وسایل همچنان ادامه داشت.

ما امروز از سازمانهای ضراب خانه های ایران پیش از قرن دهم هجری آگاه نیستیم ولی با توجه به اطلاعات پراکنده ای که نویستدگان غربی داده اند، معلوم می شود که شیوه ی سکه زنی در ظرف قرون متمادی تغییرات چندانی نداشته و کمابیش مانند دیگر کشورها بوده است.

یکی از ارزنده ترین متونی که به تعریف ضرابخانه های عضر صفوی پرداخته، اذکرة الملوک است که ضمن گزارشی برای اشرف افغان، سازمان ضرابخانه ها را در ۹ قسمت همراه با شرح وظایف هریک از آنها به شرح زیر توضیح داده است:

۱-      دستگاه سباکی

۲-      دستگاه قرص کوبی

۳-      دستگاه آهنگری

۴-      دستگاه چرخ کشی

۵-      دستگاه قطاعی

۶-      دستگاه کهله کوبی

۷-      دستگاه سفید گری

۸-      دستگاه تخش کنی

۹-      دستگاه سکه کنی

پس آن نیز همین روش تا سالهای ۱۲۹۴-۵ قمری که ظاربخانه ماشینی در تهران تاسیس شد ادامه داشت.

فلویه (Floyer) که در سال ۱۸۷۸ میلادی از ضرابخانه کرمان دیدن کرده است می گوید:

ضرابخانه در هنگامی که من از آن دیدن کردم، با سروصدای زیاد در حال کار بود. دریک سو نقره به وسیله دستگاه چوبی بدقواره ای کشیده در و به شکل نوار ضخیمی در می آمد. سوی دیگر مردی مشغول بریدن آن نوار به قطعات کوتاهتر بود؛ به اندازه ی دقیق و با آن چنان سرعتی که جز با تجربه ی سالیان دراز، چنین مهارتی بدست نمی آید. عمل دوم توزین آن قطعات بود که تقریبا همه ی آنها درست از آب در می آمد. سپس آنها را در یک منقل زغالی می ریختند که نزدیک یک سندان قرار داشت و اینجا محل ظریف ترین کار ضرابخانه بود. سندان مزبور قطعه ای از فولاد بود با پایه ای چوبین که روی آن نقش یک طرف سکه را کنده بودند و مردی کنار آن ایستاده بود با دو انبر و مردی دیگر با چکشی کوچک که روی دیگر کلمه برآن نقش بسته بود. مرد سومی هم با یک پتک سنگین کنار آن دو نفر ایستاده بود. مرد اول به آهستگی یک قطعه نقره را از منقل برمی داشت و بدون کمترین لغزش دست، با مهارتی حیرت انگیز روی سندان قرار می داد؛ درست همان موقع، مرد دوم چکش کوچک را دقیقا روی آن می گذاشت؛ سپس مرد سوم نفس زنان پتک سنگین را برسر چکش فرود می آورد؛ با چنان قدرتی که هم قطعه ی نقره را پهن می کرد و هم هردو روی سکه از آن نقش می گرفت. در هر دقیقه ۳۳ تا ۳۸ سکه را بدین صورت ضرب می کردند.

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *