ایران, جهان, مقاله ها

قبل از پیدایش سکه

قبل از اختراع و ایجاد سکه با وزن صحیح و مقدار معین فلز، ارتباط و داد و ستد مردم از راه مبادله صورت می گرفته است. تمدن های قدیم بدون آشنای با سکه، زندگی تجارتی خود را از راه مبادله می گذراندند. در روی نقاشی ها و حجاری های مصر قدیم، صحنه های معاملات و داد و ستد هایی که به وسیله ی معاوضه صورت می گرفته است، دیده می شود. به این طرق که زارع، شکارچ و گله دار در مقابل زینت آلات و ظروف ساخته شده و غیره، مشغول تعویض متاع خود هستند.

در شهرهای ساحلی مدیترانه، دریانوردان، تجار و کسبه در ساحل دریا بسط تجارت را چیده و متاع خود را عرض می داشتند و اجناس متنوع خود را با برده یا پارچه های قیمتی، ظروف مختلف و اشیاء محلی دیگر معاوضه می کردند. پیه مقیاس و میزان قیمت ها چهارپا بوده است. مثلا یک سه پایه برنزی دوازده گاو ارزش داشت و یک کنیز با بیست راس گاو معاوضه می شد.

مقیاس چهارپا در داد وستد دلیل زندگی روستایی و بدوی اولیه است که آثار آن در حقوق و قوانین ملل قدیم و در مذاهب دیده می شود، مثلا تناسب پرداخت چریمه بر میزان زیادی و کمی چهارپایان قرار داشته است. بعضی از کلمات از قبیل پول، سرمایه، دارایی و نظیر آن در پاره ای از زیانهای یونانی، لاتینی و سامی، از مشتقات یکی از کلمات مربوط به چهارپایان است. مثلا کلمه های پکونیا (Pecunia) و کاپیتال (Capital) که در اصل سر حیوان است، کلمه ی کاپیتالیسم یعنی سرمایه داری از آن مشتق است و لغت عربی جمل به معنی شتر و مزد می باشد.

در اوستا درباره مزد کارگران یا گرفتن جریمه از چهارپایان ذکر شده است، چنانچه در فصل هفتم وندیداد در چند قسمت از حق القدم پزشک یاد شده است که درمان کدخدایان دهات و شهربانان شهرها یا شهریار مملکت به چه تناسب بوده است. بدین قرار که پرداخت حق القدم پزشک برای درمان کدخدایان یک گاو و برای شهربانان یک اسب خوب و برای پادشاهان یک گردونه چهاراسبه و درباره زنان به ترتیب ماده الاغ، یک گاو ماده و یک شتر مقرر بوده است.

در دوران هخامنشی وضع داد و ستد و پرداخت مواجب و مزدکارگران و صنعتگران بیشتر جنسی است و علی الرسم، گوسفند پایه و میزان پرداخت است. در الواح گلی تخت جمشید که بدست آمده، صورت مرتب و منظمی از پرداخت است. در الواح گلی تخت جمشید که بدست آمده، صورت مرتب و منظمی از پرداخت مزد کارگران و صنعتگران موجود است که کمک موثری به روشن شدن امور مالی آن زمان می کند. گاهی برای کارگری مزد جنسی یعنی گوسفند یا شراب را معین نموده اند یا مقداری از آن را به “شکل” و بقیه را به تناسب مزد گوسفند داده اند یا آنکه فقط پول رایج هخامنشی یعنی شکل پرداخته اند.

انواع صدفها در بعضی از ممالک خاور دور و آفریقا و قسمتی از آمریکا و حتی در بعضی از جزایر اقیانوس ها کبیر تا این اواخر به منظور تبادل و تجارت بکار می رفته است. سیاحان یا مبلغین مجبور بودند مقداری از مهره های صدف یا زینت آلات معمولی با خود داشته باشند تا در مقابل آذوقه، حشم، یا عاج و پوست حیوانات قیمتی مبادله کنند و گاهی با همان اشیای بی قیمت روءسای قبایل، بزرگان و سران سپاهی را خریده و بدین وسیله منطقه ای را مستعمره ی خود کرده اند یا اجازه تاسیس تجارت خانه و تقاضای انحصار تجارت نموده اند. البته این نوع کسب و تجارت چه در داخل شهر و چه در تجارت و مبادله مملکتی با مملکت دیگر، خالی از اشکال نبوده و محظورات فراوانی را در بر داشته است، از این رو، حس احتیاج و رفع اشکال مردم قدیم را همان طوری که متوجه فلزات برای ساختن وسایل زندگی، ابزار کار، اسلحه و غیره نموده بود، همان قسم دیر فاسد شدن و سهولت حمل و نقل، مبادله و تقسیم و توزین صحیح آن توانست جای مبادله با چهارپایان را بگیرد و بعد از مدتی ز چهارپایان فقط خاطره ای به جای ماند و آهن و مس، برنز، نقره و طلا به اشکال مختلف مانند شمش، حلقه، میله، تخته های گرد یا چهارگوش، تبر، کارد، دیگ و غیره وسیله معاوضه قرار گرفت.

در چین برای بکار بردن فلز د مقام سکه فلز، به شکل کارد و میله های باریک بوده است که بریدن آن برای وزن و تقسیم آسان است و در آمریکا تبرهای مسی و در غالب ممالک مشرق و آسیا به شکل حلقه بوده است، کثل حله هایی که در کاوش آقای دمرگان در سال ۱۸۹ در ارمنستان روس بدست آمده است یا حلقه های مصری اوتن (Outen) از طلا و نقره که در حدود ۹۰٫۷۰ گرم است یا میل ههای مسی که در کاوش موهنجادارو (Moenjo-Daru خرابه های شهری در پاکستان) بدست آمده و متعلق به سه هزار سال قبل از میلاد مسیح می باشد و آنها را می توان قدیم ترین وسیله مبادله تا قبل از اختراع سکه دانست.

در کاوش های شوش نیز حلقه هایی در ویرانه های معابد دوران دوهزار سال قبل از میلاد بدست آمده و شمش های طلا و نقره که در آشور کشف گردید و علائمی در روی آنهاست و متعلق به دوره ۱۲۰۰ تا ۲۲۰۰ قبل از میلاد است. این قضیه کاملا روشن می کند و می رساند که هر شهر یا مملکتی که دارای تمدن بوده است، همین طور که آلات و ابزار زندگی را منطبق با هنر از لحاظ شکل و نقش برجسته کاری و تزئینات دیگر می نموده، راه مبادله را نیز  آسانتر و به مقصود که به کار بردن سکه است، نزدیکتر می نموده است.

در کتیبه هایی که از جزیره قبرس متعلق به قرن چهارم قبل از میلاد بدستاز جزائمی اسم برده شده که محکوم بایستی از ۲۰ یا ۵۰ گاهی ۱۰۰ دیگر فلزی بدهد و این طرز عمل در تمام ممالک مشرق و یونان جریان داشته و در آن زمان این ابزار فلزی مثل دیگ، تبر و غیره علاوه بر آنکه وسیله مبادله بوده و به جای پول بکار می رفته است، نزد اشخاص ثروتمند نمونه ثروت و تمول بوده است و گاهی مزد افراد نیز با آن پرداخت می شده. در اغلب شهرهای یونان مخصوصا در جزیره قبرس، ضمن خاکبرداری یا حفاری معادن، مقدار زیادی از این تبرهای دوسر پیدا شد و بعضی از این تبرها بی نهایت سنگین و به وزن ۴۵ کیلوگرم و برخی کوچک به وزن ۵ کیلو گرم است.

معادن مس قبرس یکی از مهمترین منابع عایدی این ناحیه بوده و در حدود هزاره دوم قبل از میلاد ابزار و آلات ساخته شده از آن و بخصوص شمش های مسی وسیله مبادله و تجارت با ممالک همجوار قرار می گرفته است.

د الواح مصری متعلق به ۱۴۰۰ یا ۱۶۰۰ قبل از میلاد و در دوره سلطنت فرعون مصر آمنوفیس سوم یا آمنوفیس چهارم از واردات مهم مس از قبرس به مصر سخن به میان آمده است. د بعضی از الواح شاه قبرس در قبال معاوضه شمش های مس از فرعون خواسته که نقره برایش بفرستد. معمولا در روی ورقه های شمش قبرس مانند شمش های کِرت علائمی که دارای مهر دولنی می باشد نقر شده است.

پلوتارک مورخ یونانی راجه به این تخته های فلزی این طور نوشته است: «برای انتقال تخته های بزرگ فلزی یا تبرهای عظیم از محلی به محل دیگر از ارابه های منخصوصی که توسط دو گاو قوی کشیده می شد استفاده می گردیده است.»

از قبرهای میسن (Mycenes شهری در ناحیه ی کوهستانی یونان) صفحه های طلایی بدست آمده که روی علاماتی آنها حک شده که قطعا مهر شخصی یا دولتی است و روی شمش های نقره، طلا و مس کاپادوکیه (مملکتی در مغرب ارمنستان در ترکیه امروزی) نیز علامت هایی منقش است.

توزین نزد فینیقی ها یهودی ها و مصری ها امری عادی بوده اس، چنانچه در بین نقاشی های مصر قدیم نقش مردی دیده می شود که در مقابل ترازو ایستاده و مشغول وزن کردن می باشد. در تمام زبان های سامی کلمه ی شکل به معنی کشیدن و پرداختن است. در ابتدا سیکل واحد وزن بوده است تا کم کم واحد سکه قرار گرفت، چنانچه در تورات راجه به خرید غازی توط حضرت ابراهیم به ۴۰۰ سیکل و فروش یوسف توسط برادرانش به ۲۰ سیکل شرح مفصلی شده است و البته در این مورد کلمه سیکل واحد وزن نقره است.

در قرن ۹ قبل از میلاد در معبد بیت المقدس صندوقی موجود بوده و شکاف کوچکی روی آن قرار داشت که از آن شکاف معتقدین قطعات نقره یا طلا را به درون آن می انداختند تا برای مصارف تعمیر بنا و امور دیگر معبد بکار برده شود (مانند قلک های خیریه امروزی).

هومر (Homere) شاعر معروف یونانی در اشعار خود از تمول مردمی اسم برده که چندین تالان ( Talentیا تالنت) طلا دارند ( تالان یا تالنت وزن معینی است که در دوره هومر با قیمت یک گاو متناسب بوده است، پس در دوره هومر نیز چهارپایان اساس قیمت ها بوده اند.) اما این طراز معاملات و داد و ستد خالی از اشکال و زحمت بوده و اغلب موجب ناراحتی های زیادی به واطه تقلب در عیار فلز می شده است، از این رو دولت ها و تجار بزرگ برای سهولت و اعتبار معاملات خود، علامت مشخصی را بر روی شمش هایی که وزن معینی و قابتی داشت، ضرب می زدند که در حقیقت این علامت گذاری اولین قدم برای ایجاد سکه می باشد.

منبع: تاریخ سکه از قدیم ترین ازمنه تا دوره ساسانیان جلد ۱و۲، ملکزاده بیانی

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *