ایران, مقاله ها

سکه های قاجاری ضربی

روی سکه های محمد حسن خان

شعار شیعه (لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله)

پشت سکه های محمد حسن خان

۱-بزر سکه از میمنت زد قضا                  بنام علی بن موسی الرضا

۲-شد زیمن دین حق رایج بتوفیق خدا          سکه اقبال بر نام علی بن موسی الرضا

و در بعضی مواقع

روی سکه:یکی از دو بیت بالا

پشت سکه:تاریخ و محل ضرب

حسینقلی خان جهانسوز

حسینقلی خان پسر محمد حسن خان قاجار و برادر آقا محمد خان قاجار و پدر فتحعلی شاه بود که در مازندران در سال ۱۱۸۵ هجری علیه کریم خان زند قیام کرد و مدت دو سال استقلال خود را حفظ کرد و بنام جهانسوز شاه حکومت کرد و پس از اینکه توسط قوای کریمخان شکست خورد و سر به اطاعت کریمخان در آورد توسط یکی از غلامانش بقتل رسید .معلوم نیست که وی سکه  بنام خود یا امام رضا (ع) ضرب زده باشد.

آقا محمد خان قاجار ۱۱۹۳-۱۲۱۱ هجری قمری

آقا محمد خان پسر محمد حسن خان در سال ۱۱۴۶ هجری قمری متولد شد و در سن ۵ سالگی بدستور علی قلی خان (عادلشاه) مقطوع النسل گردید.

وی پس از مرگ پدر بالتفاق خانواده قاجار به کریم خان زند پناهنده شد. پس از فوت کریم ختن زند از شیراز گریخت و در گرگان و مازندران و گیلان علیه زندیه در صفر ۱۱۹۳ (مارس ۱۷۷۹ میلادی) قیام کرد.

در سال ۱۲۰۰ هجری قمری یکی از نوادگان شاه طهماسب ثانی را بنام سلطان محمد ثانی در طهران بسلطنت بقرداشت ولی خود رسما در بهار سال ۱۲۱۰ هجری قمری (۱۷۹۶ میلادی) در طهران که به پایتختی انتخاب کرده به تخت نشست و در ۲۱ ذی الحجه ۱۲۱۱ (۱۶ ژوئن ۱۷۹۷ میلادی) به قتل رسید.

روی سکه های آقا محمد خان

۱-شعار شیعه (لا اله الا الله محمد رسول الله علی ولی الله)

۲-بزر سکه از میمنت زد قضا                   بنام علی بن موسی الرضا

۳-تا زر و سیم در جهان باشد                    سکه صاحب الزمان باشد

یا:تا زر و سیم را نشان باشد                     سکه صاحب الزمان باشد

یا:بزر و سیم تا نشان باشد                       سکه صاحب الزمان باشد

۴-شد آفتاب و ماه زر و سیم در جهان         از سکه امام بحق صاحب الزمان

۵-ناظم کار جهان سیم و زر است.

۶-بزر زد سکه از الطاف سرمد               شه والا گهر سلطان محمد

پشت سکه های آقا محمد خان

۱-محل ضرب و کنیه ی “یا محمد”

۲-محل ضرب و کنیه “یا محمد” “یا علی ولی الله”

فتحعلی شاه ۱۲۱۲-۱۲۵۰ هجری قمری

برادر زاده ی آقا محمد خان (پسر حسینقلی خان جهانسوز) پس از مرگ عموی خود سریعا اقدام به ضرب سکه کرد.

با از رسیدن به سلطنت بنام “بابا خان” در ۲۴ ربیع الاول ۱۲۱۲ (۱۵ سپتامبر ۱۷۹۷) جلوس کرد.

روی سکه های بابا خان:”السلطان بابا خان” ، “سلطان بابا خان” ، “السلطان الملک تبریز بابا خان” ، و کنیه ی “العزه لله” یا “الملک لله” نوشته شده است.

پشت سکه های بابا خان:محل ضرب و تاریخ

بابا خان در روز عید فطر سال ۱۲۱۲ اعلان پادشاهی کرد و بنام فتحعلی شاه قاجار به تخت سلطنت نشست و در ۱۹ جمادی الثانی ۱۲۵۰ (۲۲ اکتبر ۱۸۳۴ میلادی) فوت کرد.

نوشته سکه های این مدت را به شش قسمت باید تقسیم کرد.

۱-در اوایل سلطنت

روی سکه:شعار شیعه

پشت سکه:”السلطان فتحعلی شاه قاجار”

۲-در طهران به ضرب رسیده. با شعر “آمده سکه شاهی بزر از فتحعلی”

۳-از سال ۱۲۱۲-۱۲۱۸

روی سکه:”السلطان فتحعلی شاه قاجار”

پشت سکه:محل ضرب با لقب شهر و کنیه “الملک لله” ، “الله” ، “العزه لله”

۴-از سال ۱۲۱۹-۱۲۴۱

روی سکه:”السلطان بن سلطان فتحعلی شاه قاجار”

پشت سکه:محل ضرب با لقب شهر

۵-از سال ۱۲۴۱-۱۲۵۰

روی سکه:”سکه فتحعلی شه خسرو صاحبقران”

پشت سکه:”محل ضرب با لقب شهر”

روی سکه های طلا

۱-از سال ۱۲۴۱-۱۲۵۰

روی سکه:”سکه ی فتحعلی شه خسرو کشور ستان”

پشت سکه:محل ضرب با لقب شهر

۲-سکه ی تصویری

روی سکه:فتحعلی شاه تاج بر سر با شمشیر در دست روی اسبی که در حال دویدن است و در دور آن “السلطان فتحعلی شاه قاجار”

پشت سکه:”ضرب دارالسلطنه زنجان ۱۲۳۶″

۳- سکه ی تصویری

روی سکه:فتحعلی شاه شمشیر به دست روی تخت سلطنت نشسته و صورت به طرف چپ و دور آن نوشته “فتحعلی شاه ۱۲۴۸”

پشت سکه:”ضرب دارالسلطنه اصفهان ۱۲۴۱-۱۲۴۹″

عباس میرزا

عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه در زمان حیات پدرش در مشهد در سال ۱۰ جمادی الثانی ۱۲۴۹ به مرض کلیه در سن ۴۷ سالگی در مشهد وفات یافت.از او سکه ای در دست نیست ولی مدال قشونی در همان ایام زده است.

روی مدال:جهاندار عباس شاه جوان                      ولیعهد دارای روشن روان

پشت مدال:بر آن در کسی کو به خدمت شتافت         ز خورشید احسان ما بهره یافت

حسینعلی شاه 

حسین علی میرزا فرمان فرما پسر فتحعلی شاه بنام علیشاه در سوم شعبان ۱۲۵۰ در شیراز بتخت نشست (۴ دسامبر ۱۸۳۴) و مدت ۶ ماه سلطنت کرد و بنام خود سکه به ضرب رسانید.

سلطان علی شاه

سلطان علی میرزا ظل السلطان پسر فتحعلی شاه در ۱۴ رجب ۱۲۵۰ در طهران به تخت نشست (۱۶ نوامبر ۱۸۳۴ میلادی) و در ۱۴ شعبان ۱۲۵۰ (۱۶ دسامبر ۱۸۳۴) از سلطنت برکنار شد.

از او سکه ای با عبارت “السلطان ابن السلطان ابن السلطان علی شاه قاجار” دیده شده است.

محمد شاه

محمد شاه پسر عباس میرزا بار اول در تبریز در ۷ رجب ۱۲۵۰ هجری قمری (۸ نوامبر ۱۸۳۴ میلادی) و بعد در طهران در ۱۴ رمضان ۱۲۵۰ (۳۱ ژانویه ۱۸۳۵) به تخت نشست.و در ۱۶ شوال ۱۲۶۴(۴ سپتامبر ۱۸۴۸ میلادی) در سن ۴۲ سالگی فوت کرد.اسم و کنیه او بنام “غازی” بود.

سکه های محمد شاه

روی سکه:”شاهنشه انبیا محمد”

پشت سکه:محل ضرب و تاریخ

ناصرالدین شاه

ناصرالدین شاه پسر محمد شاه برای دفعه ی اول در ۱۴ شوال ۱۲۶۴ (۱۳ سپتامبر ۱۸۴۸) در تبریز و برای بار دوم در تهران بتاریخ ۲۴ ذی الحجه ( ۲۳ اکتبر ۱۸۴۸) تاجگذاری نمود و در ۱۷ ذی الحجه ۱۳۱۳ (۱ می ۱۸۹۶ ) بقتل رسید.

بطوری که در سابق گذشت تا قبل از سال ۱۲۹۳ هجری ضرب سکه در ایران بوسیله حکام شهرهای عمده در ضرابخانه های محلی بنام سلطان وقت انجام میشد. بدیهی است که این مسکوکات اکثرا از لحاظ شکل و اندازه و عیار و وزن یکسان نبوده و این مسئله ایجاد مشکلاتی را در امر مبادلات بوجود می آورد.

سکه های ناصرالدین شاه

نوشته سکه های این مدت را به هفت قسمت باید تقسیم کرد.

۱-روی سکه: نیم تنه ناصرالدین شاه به سمت چپ

  پشت سکه:محل ضرب (تهران،اصفهان و قزوین) و تاریخ

۲-روی سکه: “السلطان بن سلطان ناصرالدین شاه”

  پشت سکه:محل ضرب و تاریخ

۳-شیر و خورشید مابین هلال برگ و محل ضرب

  پشت سکه: “السلطان بن سلطان ناصرالدین شاه قاجار”

۴-روی سکه: “ناصرالدین شاه غازی صاحبقران”

  پشت سکه:محل ضرب و تاریخ

۵-نوشته در یک طغری ” السلطان بن سلطان ناصرالدین شاه قاجار “

  پشت سکه: محل ضرب سکه

۶-روی سکه: “السلطان بن سلطان ناصرالدین شاه”

  پشت سکه: تاج با تاریخ و محل ضرب

۷-روی سکه:نیم تنه شته در وسط سکه

  پشت سکه: “السلطان ناصرالدین شاه قاجار”

منبع:

راهنمای سکه های ضربی (چکشی) ایران (هوشنگ فرح بخش)

سکه های رایج ایران در یکصد سال اخیر (فرهنگ و هوشنگ نوین فرح بخش)

لینک به گروه سکه های قاجاری ضربی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *