ایران, مقاله ها

سکه های افشاریه

محمود افغان نیز که فقط اصفهان و نواحی اطراف آن حکومت می کرد کمی بعد از به وسیله ی پسر عمویش، اشرف به قتل رسید. همزمان با این اوضاع و احوال، نادر که از میزان نفوذ خاندان صفوی در بین مردم آگاه بود، به شاه تهماسب دوم پیوسته، سردار سپاه او شد و توانست افغان ها را از ایران براند و پس از تصرف اصفهان، شاه تهماست را به تخت نشاند.

نادر دشمنان داخلی و خارجی را شکست داد و چون تهماسب دوم را شایسته ندید، پسر خردسالش شاه عباس سوم را به تخت نشاند. اما در شورایی که در سال ۱۱۴۸هجری در دشت مغان برگذار شد، بزرگان کشور عباس سوم را خلع و نادر را پادشاه نامیدند و سلسله ی افشاریه آغاز گردید.

نادر ۱۲ سال حکومت کرد و به علت سختگیری و اختلاف با عده ای از سران سپاه، به دست آنها شبانه در سراپرده اش در فتح آباد به قتل رسید (۱۱۶۰ هجری) و علی قلی خان برادرزاده نادر مقلب به عادلشاه در مشهد بر تخت نشست و برادرش ابراهیم خان را حاکم اصفهان کرد. ابراهیم بعد از یکسال دعوی سلطنت کرده، برادرش را خلع نمود و سال بعد به دست طرفداران شاهرخ، نوه نادر، دستگیر و کشته شد و اهالی مشهد شاهرخ را به سلطنت انتخاب کردند (۱۱۶۲هجری) دیری نگذشت که شاهرخ را میرسید محمد، متولی آستان قدس رضوی، دستگیر و نابینا کرد.

میرسید محمد به نام شاه سلیمان دوم در مشهد زمام امور را بدست گرفت؛ اما سرانجام اهالی مشهد او را دستگیر کردند. باردیگر شاهرخ نابینا به سلطنت رسید که تا سال ۱۲۱۰هجری سلطنت کرد و فرزندش نادرمیرزا به نام نادر دوم پس از او پادشاه شد که در سال ۱۲۱۶هجری فتحعلیشاه قاجار او را مغلوب و سلسله ی افشاریه را منقرض نمود.

مشخصات کلی سکه های افشاری

نادر پس از رسیدن به سلطنت برای جلب رضایت اهل سنت و رفع اختلاف شیعه و سنی، دستور داد تا شهادتین و کلمه ی “علی ولی الله” و نام ۱۲ امام را از روی سکه ها حذف نموده و کلمه ی “خلدالله ملکه” را که مورد قبول طرفین بود، در روی برخی سکه ها نقر نمود.

بر اغلب سکه های نادر اشعاری که نشان دهنده ی اقتدار و عظمت فرمانروایی او است، نقش شده است. نادر در سال ۱۱۴۸هجری، در دشت مغان، روز پنج شنبه ۲۵شوال تاجگذاری نمود. به یادگار این جشن سکه زدند که نوشته ی روی آن تاریج جلوس سلطنت اوست (الخیر فی ما وقع = ۱۱۴۸)؛ اما جانشینان او از این رویه پیروی نکردند و نوشته ها و اشعاری که روی سکه ها نقش گردید، ارادت و وابستگی انها را به ائمه اطهار و بالاخص به حضرت علی(ع) و اما رضا(ع) نشان می دهد.

بر روی سکه ها تاریخ ضرب و نام شهری که سکه های نقره در آن ضرب گردیده، نوشته شده است. سکه ها از جنس نقره، طلا و برنز بودند و سکه های نقره، رایج ترین محصوب می شدند.

القاب و عناوین منقور بر روی سکه ها:

نادر (۱۱۴۸-۱۱۶۰هجری)

۱-      به تاریخ الخیر فیما وقع

۲-      جلوس میمنت مانوس الخیر فیما وقع

۳-      هست سلطان بر سلاطین جهان                             شاه شاهان نادر صاحب قران

۴-      سکه بر زر کرد نام سلطنت را در جهان                  نادر ایران زمین و خسرو گیتی ستان

۵-      داده زیر تازه رو بر مهر و ماه                              سکه ی نادر شد گیتی پناه

۶-      نگین دولت دین رفته بود چون از جا                       به نام نادر ایران قراد داد خدا

عادلشاه (۱۱۶۰-۱۱۶۱هجری)

۱-      یا علی بن موسی الرضا

۲-      لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله

۳-      گشت رایج به جکم (ز حکم) لم یزلی                     سکه سلطنت به نام علی

۴-      ز بعد نادر دوران، عدالت سکه بر زر شد               به نام شاه دین سلطان علی عالم منور شد

ابراهیم (۱۱۶۱-۱۱۶۲)

۱-      بنشست چو آفتاب نقش زر و سیم                          تا یافت شرف ز سکه ابراهیم

۲-      ز فیض حضرت باری و سرنوشت قضا                 رواج یافت به زر سکه امام رضا

۳-      سکه ی صاحبقرانی زد به توفیق اله                     همچو خورشید جهان افروز ابراهیم شاه

شاهرخ (۱۱۶۱-۱۲۱۰هجری)

۱-      سکه زد در جهان به حکم خدا                             شاهرخ کلب آستان رضا

۲-      سکه زد از سعی نادر ثانی صاحبقران                   کلب سلطان خراسان شاهرخ شاه جهان

۳-      امر شد از شاه شاهان نادر صاحبقران                    سکه یابد در هرات از شاهرخ نام و نشان

۴-      به زر تا زد شاهرخ سکه ی صاحبقرانی را             دوباره دولت ایران گرفت از سر جوانی را

۵-      یافت از الطاف احمد پادشاه                                 شاهرخ بر تخت شاهی جایگاه

۶-      السلطان شاهرخ خلدالله ملکه

نادر دوم (۱۲۱۰-۱۲۱۶هجری)

۱-      السلطان نادر، ادام الله دولتة

سالشمار شاهان افشار

ردیف

نام پادشاه

دوران حکومت

۱

نادر شاه کبیر

۱۱۴۸ تا ۱۱۶۰ قمری

۲

عادلشاه (علی شاه)

۱۱۶۰ تا ۱۱۶۱ قمری

۳

ابراهیم

۱۱۶۱ تا ۱۱۶۲ قمری

۴

شاهرخ

۱۱۶۱ تا ۱۲۱۰ قمری

۵

نادر دوم

۱۲۱۶ قمری

منبع: سکه های ایران از آغاز تا دوره ی زندیه (علی اکبر سرافراز- فریدون آور زمانی)

لینک به گروه سکه های افشاریه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *